Η Εταιρία Κρητικών Ιστορικών Μελετών και το Ιστορικό Μουσείο Κρήτης παρουσιάζουν το προσωπικό αρχείο του αρχιτέκτονα και εθνολόγου Maurice Born με την υποστήριξη της Περιφέρειας Κρήτης. Η αρχειακή συλλογή φέρει πολύτιμη ιστορική πληροφορία, με κεντρικό άξονα τα ερευνητικά ενδιαφέροντα του Maurice Born γύρω από το νησί της Σπιναλόγκας και την Κρήτη γενικότερα.
Το αρχειακό σύνολο αποτελείται από αναλογικό υλικό, όπως χειρόγραφες σημειώσεις, έντυπα, βιβλία, φωτογραφίες, μπομπίνες καθώς και ψηφιακό υλικό, όπως εξωτερικούς σκληρούς δίσκους, CD και DVD με αρχεία κειμένου, ήχου, εικόνας, κ.ά., στη γαλλική, ελληνική, αγγλική, γερμανική και ιταλική γλώσσα.
Πραγματοποιήθηκαν εργασίες αξιολόγησης – επιλογής, ταξινόμησης, περιγραφής και ευρετηρίασης, προληπτικής συντήρησης και, τέλος, ψηφιοποίησης με στόχο τη διάσωση του αρχειακού υλικού, τη φυσική και διανοητική οργάνωσή του και την προβολή και διάθεσή του στο κοινό και την έρευνα.
Αρχιτέκτονας, περιβαλλοντολόγος, εθνολόγος, ερευνητής, συγγραφέας, σκηνοθέτης και εκδότης, ο Maurice Born γεννήθηκε στις 31 Δεκεμβρίου 1943 στο Saint-Imier της Ελβετίας. Σπούδασε αρχιτεκτονική στη Λωζάνη και στο Αννόβερο και απέκτησε διδακτορικό τίτλο με εξειδίκευση στο Περιβάλλον στο Πανεπιστήμιο Vincennes στο Παρίσι, μελετώντας τη σχέση βιολογίας και πολεοδομίας.
Για μικρό χρονικό διάστημα εργάστηκε ως αρχιτέκτονας στην Ελλάδα, στη Γερμανία, καθώς και στην Ελβετία όπου δίδαξε στο Πολυτεχνείο [École Polytechnique] της Λωζάνης (1967-1968). Υπήρξε ερευνητής του Περιβαλλοντικού Ινστιτούτου που ίδρυσε στο Παρίσι ο André Malraux το 1969 (1969-1997) και ανέλαβε πολλές αποστολές για το Υπουργείο Πολιτισμού της Γαλλίας (1985-1997). Στη γενέτειρά του Saint-Imier ίδρυσε το αναρχικό πολιτιστικό κέντρο-συνεταιρισμό Espace Noir (1984): βιβλιοπωλείο, αίθουσα εκδηλώσεων, αίθουσα κινηματογράφου, καφενείο. Ίδρυσε τις εκδόσεις Canevas (1989) όπου δημοσίευσε γύρω στα εβδομήντα βιβλία: ιστορικά τεκμήρια της αναρχίας, λογοτεχνία, θέατρο, κλασσικούς, καθώς και τα Cahiers Panaït Istrati. Σε συνεργασία με τους Jean-Pierre Bessire και Alain Lœtscher ίδρυσε το Mémoire d’Erguël, Κέντρο Αρχείων και Τεκμηρίωσης της Τοπικής Ιστορίας από τη Ρωμαϊκή εποχή έως τις μέρες μας (το μεταγενέστερο Μémoires d'Ιci) (1989).
Με τη διπλή ιδιότητα του εθνολόγου και του αρχιτέκτονα οδηγήθηκε στη νησίδα της Σπιναλόγκας, που το πρώτο μισό του 20ού αι. λειτουργούσε ως Λεπροκομείο, και αφιερώθηκε στη μελέτη της ιστορίας της ασθένειας της λέπρας και του κοινωνικού αποκλεισμού. Υπήρξε από τους λίγους γνώστες του θέματος σε παγκόσμια κλίμακα και η έρευνά του αποτέλεσε τομή για την ιστορία της Σπιναλόγκας. Η σχέση που ανέπτυξε με πρώην κατοίκους του Λεπροκομείου και κυρίως η στενή του σύνδεση με τον Επαμεινώνδα Ρεμουντάκη οδήγησε στη δημιουργία του ντοκιμαντέρ L’Ordre (Η Τάξη, 1973), σε σενάριο δικό του και σκηνοθεσία από τον ίδιο και τον Jean-Daniel Pollet, καθώς και στη συγγραφή του βιβλίου Vies et morts d’un Crétois lépreux. Suivi de archéologie d’une arrogance (Ζωές και θάνατοι ενός κρητικού λεπρού & Η αρχαιολογία μιας υπεροψίας, 2015).
Πραγματοποίησε, επίσης, έρευνα πάνω στο τέλος του αγροτικού κόσμου στη γαλλική πόλη Meynes, ενώ τον συνεπήρε η ιστορία της πόλης Χάμελιν (Hameln) της Γερμανίας, την οποία μελέτησε με την ιδιότητα του εθνολόγου συλλέγοντας αρχειακές πηγές που σχετίζονται με την πορεία της πόλης από τον Μεσαίωνα έως τις αρχές του 21ου αιώνα. Οι προσωπικότητες που τον απασχόλησαν έντονα ήταν μεταξύ άλλων ο Ελβετός ωρολογοποιός, αναρχικός και μέλος της Ομοσπονδίας Jura, Alcide Dubois, οι αξιωματικοί του γαλλικού ναυτικού Émile Élie Maurice de Lacoste και Auguste Louis François Marie Goullet de Rugy, ο Γάλλος ποιητής Guy Robert du Costal και ο Γάλλος πολιτικός Émile Dupourqué.
Η εργογραφία του περιλαμβάνει επίσης τις κινηματογραφικές ταινίες Pour mémoire (Για να θυμόμαστε, 1978), Les autres (Οι άλλοι, 1974) και τα βιβλία La chimère infectieuse : balade sur quelques chemins de pouvoir (Η μολυσματική χίμαιρα: περιπλάνηση σε μερικά μονοπάτια της εξουσίας, 1993), Lubrifiants et fluides pour l'automobile (Λιπαντικά και υγρά για το αυτοκίνητο, 1998) και Pas de quartiers : de quelques figures du déracinement (Δεν υπάρχουν γειτονιές: μερικές μορφές του ξεριζωμού, 2005).
Υπήρξε μέλος της Εταιρίας Κρητικών Ιστορικών Μελετών (Ε.Κ.Ι.Μ.) και ως ειδικός συνεργάτης του Ιστορικού Μουσείου Κρήτης (Ι.Μ.Κ.), ο Maurice Born πραγματοποίησε εκτενή έρευνα σε κρατικά και ιδιωτικά αρχεία στη Γαλλία και τη χώρα καταγωγής του, την Ελβετία, αναζητώντας υλικό σχετικό με την Κρήτη. Σημαντική υπήρξε η συμβολή στη διοργάνωση της περιοδικής έκθεσης του Ι.Μ.Κ. Στέλιος Αμανάκης. Πολεμώντας στο Δυτικό Μέτωπο (2018-2019), για τις ανάγκες της οποίας διενήργησε έρευνα στα αρχεία του γαλλικού Υπουργείου Εθνικής Άμυνας και της Λεγεώνας των Ξένων. Τα πολύ ενδιαφέροντα ευρήματα αυτής της εργασίας παρουσίασε στη διάλεξή του με τίτλο Legio patria nostra. Περίπατος στη Λεγεώνα των Ξένων με τον Στυλιανό Αμανάκη (8 Δεκεμβρίου 2018), στο πλαίσιο του πολύπτυχου αφιερώματος του Ι.Μ.Κ. στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Καθοριστική, επίσης, υπήρξε η συνεισφορά του στην έκδοση της Ε.Κ.Ι.Μ. Émile-Honoré Destelle, Ημερολόγιο 1897 και Ημερολόγιο 1898 και στην περιοδική έκθεση του Ι.Μ.Κ. Ο Destelle και η Κρήτη (2019-2020), η οποία εστίαζε στη δράση του Γάλλου αντισυνταγματάρχη ως μέλους των Διεθνών Στρατευμάτων στην Κρήτη κατά την περίοδο 1897-1904. Στα εγκαίνια της έκθεσης ο Maurice Born μίλησε και εκ μέρους των απογόνων του Γάλλου αξιωματικού, Jean-Pierre και Françoise Destelle, με τους οποίους διατηρούσε φιλικούς δεσμούς. Στην ίδια περίοδο της κρητικής ιστορίας αναφέρεται και το άρθρο του «Οι περιπέτειες ενός Ελβετού στην Κρήτη» στο επιστημονικό περιοδικό Κρητικά Χρονικά (τόμος ΛΗ΄, 2018, σελ. 149-186), στο οποίο παρουσίασε την άγνωστη για το ελληνικό κοινό υπόθεση της υποψηφιότητας του Ελβετού πολιτικού Numa Droz για τη θέση του κυβερνήτη της Κρήτης στα 1897.
Πολυπράγμων και καλός γνώστης της ελληνικής γλώσσας, είχε επιλέξει ως μόνιμη κατοικία του κατά την τελευταία δεκαετία της ζωής του τη Νεάπολη στο νομό Λασιθίου. Για την πολυσχιδή προσφορά του ανακηρύχθηκε τον Οκτώβριο του 2019 επίτιμος δημότης του Δήμου Αγίου Νικολάου. Πέθανε στην Toulouse στις 9 Ιουλίου του 2020.
Γέννηση, 31 Δεκεμβρίου, Saint-Imier της Ελβετίας
Φοίτηση σε σχολείο στο Saint-Imier και στη συνέχεια στη La Chaux-de-Fonds
Σπουδές αρχιτεκτονικής στη Λωζάνη και στο Αννόβερο
Εργάστηκε ως αρχιτέκτονας (για μικρό χρονικό διάστημα) στην Ελλάδα, στη Γερμανία και στην Ελβετία
Εργάστηκε στο γραφείο του αρχιτέκτονα Κ. Καψαμπέλη ως Υπεύθυνος Σχεδιασμού του Αθλητικού Κέντρου Αθηνών
Παράλληλα με την εργασία στην Ελλάδα, ανοίγει αρχιτεκτονικό γραφείο στο Pully της Ελβετίας
Αναλαμβάνει διάφορα έργα στην Ελλάδα (Ολυμπιακή Αεροπορία, Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος) και στην Ελβετία (Διεθνής Ερυθρός Σταυρός, Γενεύη)
Μετά από προσωπική επιλογή, εγκαταλείπει την αρχιτεκτονική και κλείνει το ελβετικό γραφείο
Ερευνητής στο Περιβαλλοντικό Ινστιτούτο που ίδρυσε στο Παρίσι ο André Malraux (1968-1997). Αρχή της έρευνας με θέμα τον αποκλεισμό και την κοινωνική του διάσταση.
Μελέτη των μικρών κοινωνιών.
Έρευνες γύρω από τη λέπρα: Σπιναλόγκα, μια κοινωνία λεπρών.
Σπουδές στο Πανεπιστήμιο της Vincennes στο Παρίσι, με θέμα τη σχέση βιολογίας και πολεοδομίας, σε συνεργασία με τον Henri Laborit.
Διδάκτορας του Πανεπιστημίου Vincennes, με θέμα «Βιολογία και Πολεοδομία». Διδάσκων-Ερευνητής στον τομέα του περιβάλλοντος.
Σκηνοθέτης, μαζί με τον Jean-Daniel Pollet, και σεναριογράφος της κινηματογραφικής ταινίας L'Ordre (Η Τάξις), Ilios Films, Παρίσι: Μελέτη της ασθένειας της λέπρας.
Βραβείο της Διεθνούς Κριτικής, Grenoble. [Prix de la Critique Internationale]
Βραβείο του Συνεδρίου Περιβάλλοντος, Νέα Υόρκη. [Prix du Congrès de l’Environnement].
Εγκατάσταση στην Προβηγκία της Γαλλίας (Meynes, Gard). Έρευνες γύρω από τον αποκλεισμό και το τέλος του αγροτικού κόσμου στο Meynes. Ταξίδια μελέτης στην Ελλάδα.
Διδασκαλία στο Πολυτεχνείο [École Polytechnique] της Λωζάννης.
Συμμετοχή στην κινηματογραφική ταινία του Hugo Santiago, Les Autres (Οι Άλλοι), σε σενάριο των Borgès & Bio Casarès, στην αρχή ως ηθοποιός και στη συνέχεια στην παραγωγή. Το έργο παρουσιάστηκε στο φεστιβάλ των Καννών το 1975.
Συγγραφή αρκετών σεναρίων σε συνεργασία με τους Pierre Beuchot, Alberto Yaccelini κ.ά.
Σκηνοθέτης μαζί με τον Jean-Daniel Pollet, και σεναριογράφος της κινηματογραφικής ταινίας Pour Mémoire (Για τη Μνήμη ) με θέμα την εργατική μνήμη στη Νορμανδία. (Ilios Films, Paris).
Το έργο παρουσιάστηκε στο φεστιβάλ των Καννών στο τμήμα «Perspective 2000».
Ολοκλήρωση της συγγραφής του L'Île aux lépreux (Νήσου των λεπρών), μελέτης της λέπρας και των κοινωνικών της προεκτάσεων.
Δημοσίευση της L'Île aux lépreux, από τον εκδοτικό οίκο Grasset, στη σειρά του εθνολόγου Jacques Meunier, Παρίσι.
Έρευνες με θέμα τις επιρροές της ιατρικής στους ολοκληρωτικούς μηχανισμούς. Συνεργασία με την ομάδα Μédecine Libre (Ελεύθερη Ιατρική) του Πανεπιστημίου της Χαϊδελβέργης.
Ταξίδια στην Ινδία και στις Η.Π.Α.
Εργαστήρια Βιομηχανικής Εθνολογίας στο Πανεπιστήμιο της Aix-en-Provence.
Παραγωγή της κινηματογραφικής ταινίας À Suivre (Συνεχίζεται) του Alberto Yaccelini.
Θάνατος του αδελφού του Bernard Born.
Ολοκλήρωση της συγγραφής του βιβλίου με τις παραπάνω έρευνες, Confessions d’un obscurantiste (Εξομολογήσεις ενός σκοταδιστή).
Έκδοση του Confessions d’un obscurantiste, από τον εκδοτικό οίκο Grasset, Παρίσι.
Θάνατος του πατέρα του. Υποχρεωτική επιστροφή στην Ελβετία και διακοπή όλων των ερευνών, για τη διαχείριση της κληρονομιάς.
Επανασύνδεση με την περιοχή της γενέτειράς του στα Ελβετικά Jura. Γένεση του σχεδίου του πολιτιστικού συνεταιρισμού Espace Noir (Μαύρος χώρος).
Έρευνες για τις συνθήκες εργασίας και την βιομηχανική καθημερινότητα στην κοιλάδα του Saint-Imier, της γενέτειράς του.
Ανάληψη πολλών αποστολών για το Υπουργείο Πολιτισμού της Γαλλίας.
Κατασκευή και εγκαίνια του κτηρίου του Espace Noir στο Saint-Imier: αναρχικός πολιτιστικός συνεταιρισμός, με βιβλιοπωλείο, αίθουσα εκδηλώσεων, αίθουσα κινηματογράφου και καφενείο.
Άρθρα και συμμετοχή στο αναρχικό κίνημα και στη διαδικασία αυτοδιαχείρισης, στην εθνολογία ανεπτυγμένων χωρών, σε συλλογικές εκδόσεις και περιοδικά (περιοδικό Présence, ιταλικό έντυπο Volontà, περιοδικό Intervalles κ.ά).
Παραίτηση από το Espace Noir λόγω διαφωνιών όσον αφορά τους σκοπούς.
Ίδρυση του περιφερειακού συλλόγου L’Asloca για τα δικαιώματα των ενοίκων. Έρευνες γύρω από τις περιφερειακές διαδικασίες ακίνητης περιουσίας.
Συμμετοχή στις δραστηριότητες Longines.
Ίδρυση των εκδόσεων Canevas (1989) με σκοπό να ακουστούν οι φωνές όλων και τη διαφοροποίηση από τις περιφερειακές εκδόσεις.
Έχουν δημοσιευθεί γύρω στα εβδομήντα βιβλία: ιστορικά τεκμήρια της αναρχίας, λογοτεχνία, θέατρο, κλασσικοί, ιστορία της τέχνης, καθώς και τα Cahiers Panaït Istrati (Τετράδια του Παναϊτ Ιστράτι).
Διορίζεται στη λογοτεχνική επιτροπή του καντονιού της Βέρνης.
Πρώτα διαβήματα για την ίδρυση του Mémoire d’Erguël, είδος πρωτοβουλίας αποκέντρωσης που υποστηρίζεται από το καντόνι.
Σε συνεργασία με τους Jean-Pierre Bessire και Alain Lœtscher, ίδρυση στο Saint-Imier του Mémoire d’Erguël, Κέντρο Αρχείων και Τεκμηρίωσης της Τοπικής Ιστορίας από τη Ρωμαϊκή εποχή έως τις μέρες μας (το μεταγενέστερο Μémoires d'Ιci).
Εκτός από τις εκδόσεις του νέου αρχειακού κέντρου, επεξεργασία της La voie Suisse (Η Ελβετική διαδρομή): σενάριο και διαφάνειες της περιοχής και της ανάπτυξής της.
Συμμετοχή στο πρόγραμμα Bellelay πρόταση για ένα μοναστήρι ερευνών.
Συνεργασία με την ομάδα του καθηγητή Bernard Pongué PNR 21 που θα οδηγήσει στη δημοσίευση του L’Écartelement (Espace jurassien et identité nouvelle).
Μετά από διάφορα άρθρα και δημόσιες αναρτήσεις που δημιουργούν θύελλα αντιδράσεων και οδηγούν σε διοικητικές έρευνες, φεύγει από την περιοχή και εγκαθίσταται στο γαλλικό Jura.
Συνέχιση των εκδόσεων, δημοσιεύσεις άρθρων.
Ίδρυση του Collectif des éditeurs de Franche-Comté (Σύλλογος των Εκδοτών της Franche-Comté) (Αντιπρόεδρος).
Επανέκδοση της μελέτης για τη λέπρα, υπό τον τίτλο La chimère infectieuse (Η μολυσματική χίμαιρα), από τις εκδόσεις l'Aire, της Λωζάνης.
Από το 1996, με ανάθεση του Υπουργείου Πολιτισμού και τη στήριξη της Compagnie des Bains-Douches, αναλαμβάνει τη μελέτη για την ανασύσταση των συνθηκών που οδήγησαν την περιοχή του Montbeliard (αυτοκινητοβιομηχανία Peugeot) να αναγείρει πολλές συνοικίες που σήμερα χαρακτηρίζονται ως «δύσκολες συνοικίες».
Έρευνες στις δύσκολες συνοικίες των γαλλικών πόλεων Montbéliard και Belfort.
Οι έρευνες δημοσιεύονται στο δοκίμιο Pas de quartiers (Βήματα συνοικιών), εκδόσεις En bas & Atelier création libertaire, Ελβετία-Γαλλία.
Επεξεργασία και μετάφραση των απομνημονευμάτων του Επαμεινώντα Ρεμουντάκη: Έρευνες για τον εγκλεισμό. Μελέτη της ενδημίας/επιδημίας και των κοινωνικών επιπτώσεων. Συγγραφή επιμέτρου στα απομνημονεύματα του Επαμεινώντα Ρεμουντάκη.
Επιστροφή στην Κρήτη. Εγκατάσταση στη Νεάπολη Λασιθίου.
Δημοσίευση των απομνημονευμάτων του Επαμεινώντα Ρεμουντάκη, Vies et morts d'un crétois lepreux (Ζωές και θάνατοι ενός λεπρού Κρητικού), ακολουθούμενο από τη μελέτη του Born, Archeologie d'une arrogance (Αρχαιολογία μιας υπεροψίας) εκδόσεις Anacharsis, Τουλούζη.
Βιβλίο και dvd των έργων L'Ordre και Pour mémoire, του Jean-Daniel Pollet, εκδόσεις La Traverse, Παρίσι.
Πέθανε στις 9 Ιουλίου στην Toulouse, France.
Συνέντευξη με την Άννα Δρακωνάκη, κάτοικο της Πλάκας και σύζυγο του βαρκάρη της Σπιναλόγκας, Αποστόλη Δρακωνάκη, 2017. Αρχείο Maurice Born ©Εταιρία Κρητικών Ιστορικών Μελετών
Συνέντευξη των λεπροπαθών Παύλο Παυλάκη, Επαμεινώνδα Ρεμουντάκη και Τασίας Ρεμουντάκη από τον Maurice Born στον Αντιλεπρικό Σταθμό της Αγίας Βαρβάρας, Αθήνα. Απόσπασμα συζήτησης σχετικά με τη θέση της γυναίκας στην κοινωνία της Σπιναλόγκας. Hχογράφηση σε μαγνητοταινία, 1971-1973. Αρχείο Maurice Born ©Εταιρία Κρητικών Ιστορικών Μελετών